Nhà viết chèo Trần Đình Ngôn: Hải Phòng là quê hương thứ hai của tôi

Tiến sĩ ngữ văn, nhà viết chèo Trần Đình Ngôn hiện đang là tác giả của nhiều kịch bản chèo dàn dựng, trong đó có đoàn chèo dàn dựng. Ông là tấm gương của sự học để rút ra điều chiêm nghiệm cho chính mình: người nghệ sĩ luôn cần có Trí và Tâm.

Đầu xuân Tân Mão, Báo An ninh Hải Phòng có cuộc trò chuyện với ông.

Thưa ông! Trong làng chèo, mỗi khi có ai đó dung dằng chuyện xê dịch, lại có một ai đó khích lệ: Cứ mạnh dạn lên như ông Ngôn ấy. Lúc đầu ông ấy ở gầm cầu thang… Bây giờ thì… Họ nói vậy nghĩa là sao?

Có thể đó đúng là nơi tôi thay đổi nơi công tác. Đúng hơn là con đường lập nghiệp khá gập ghênh của tôi.

Bắt đầu từ Hải Dương, quê ông?

Tôi sinh ra và lớn lên ở Hải Dương. Nhưng sau khi tốt nghiệp phổ thông hệ 10 năm, tháng 6-1962 tôi gia nhập đoàn chèo Tả Ngạn (sau là đoàn chèo Hải Phòng), làm giáo viên bổ túc văn hóa tại đây rồi phấn đấu trở thành tác giả viết chèo, từng là Phó trưởng phòng Văn nghệ Sở Văn hóa – Thông tin Hải Phòng , Phó trưởng Đoàn chèo Hải Phòng. Năm 1988 tôi chia tay Đoàn chèo Hải Phòng về Hải Dương rồi lên Hà Nội. Lòng vòng thế đấy và cũng gập ghềnh muôn nỗi.

Một cảnh trong vở Mệnh lệnh thần kỳ, tác giả Trần Đình Ngôn

Vậy mà ông đã phấn đấu thành Viện trưởng Viện sân khấu, một nhà viết chèo thành danh.

Đúng là tôi có được những điều còn hơn cả mơ ước. Đổi lại phải là sự học. Ở thủ đô tôi bắt đầu nghiên cứu sinh để làm luận án Phó tiến sỹ. Ở tuổi 47, lại thiếu mọi bề, nhất là nơi ăn, chốn ở. Đó là một thách thức tôi phải vượt qua. Nhưng cứ theo tinh thần của câu ngạn ngữ “Muốn biết mình đi xa đến đâu, hãy biết ngoái lại nơi mình xuất phát”, thì tôi phải nói thế này: Hải Dương là quê quán, nơi tôi sinh ra và lớn lên cùng tuổi học trò. Hải Phòng chính là nơi tôi “vào đời”, tu nghiệp, rèn luyện để trưởng thành với 26 năm gắn bó. Đất Cảng trở thành quê hương thứ hai , là “bệ phóng” cho những bứt phá của tôi cả trong suy nghĩ và hành động. Bởi trong 26 năm ở Hải Phòng, phần lớn thời gian lại là những năm tháng chống Mỹ cứu nước ở một vùng đất lửa trung dung kiên cường. Đồng thời cũng là những năm tháng Hải Phòng vượt qua bao khó khan thử thách để xây dựng CNXH. Nhiều điển hình tiên tiến của Hải Phòng từng là gương sang, tiêu biểu cho phong trào thi đua yêu nước của toàn miền Bắc. Tôi đã cùng các nghệ sĩ, diễn viên của Đoàn chèo Hải Phòng đến phục vụ hầu khắp các xã thuộc các huyện ngoại thành, các cơ quan, xí nghiệp, công trường, đơn vị quân đội trong những lúc yên bình cũng như trong những cơn bão lửa bởi chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ. Hiện thực ấy tôi luyện cho tôi bản lĩnh người nghệ sĩ. Hơn thế, giúp tôi trau dồi thêm kiến thức với tư cách là một tác giả sân khấu. Tôi thường quan tâm tìm hiểu kỹ về lịch sử, địa lý, phong tục tập quán, truyền thống yêu nước và đấu tranh cách mạng ở khắp các làng quê trên đất Hải Phòng, sưu tầm nhiều chuyện dân gian, truyền thuyết, huyền thoại, giai thoại. Cho nên, có thể nói tôi hiểu về mảnh đất và con người Hải Phòng còn sâu hơn,  nhiều hơn về mảnh đất và con người Hải Dương quê hương tôi (mà về sau tôi mới có điều kiện tìm hiểu kỹ thêm), ngoài ra cộng với kiến thức học được khi tôi lên Hà Nội cùng những năm tháng ở Viện sân khấu khiến cho việc sang tác của tôi thêm phần thuận lợi.

Phải chăng đây cũng là yếu tố khách quan khiến ông viết khá sâu sắc về Hải Phòng, nhất là đề tài lịch sử địa phương? Ông có chia sẻ với các nghệ sỹ chèo điều ông tâm đắc?

Về mặt tình cảm, quê hương Hải Phòng đã để lại trong tôi rất nhiều kỷ niệm đẹp, ấn tượng không thể phai mờ. 26 năm là một khoảng thời gian khá dài, chiếm già nửa thời gian hoạt động và cống hiến của một cán bộ viên chức trước lúc nghỉ hưu, cũng là 26 năm ơn nặng, nghĩa dày đối với Hải Phòng, nơi đã nuôi dạy tôi ngên người nghệ sĩ chân chính. Xa Hải Phòng đã hơn 20 năm, nhưng lòng tôi luôn hướng về Hải Phòng như là vẫn hướng về quê mẹ Hải Dương, vui buồn, trăn trở cùng với những bước thăng trầm của thành phố Cảng. Chính vì vậy, mỗi khi cầm bút viết về đề tài lịch sử danh nhân Hải Phòng tôi đều có được những thuận lợi về vốn hiểu biết về tình cảm sâu nặng giúp cho mạch ý dồi dào, cảm xúc mạnh mẽ, cộng với sự nghiêm túc công phu, cho nên đã đạt tới những thành công nhất định được công chúng khán giả và đồng nghiệp ghi nhận như các vở Lời sấm nguyền từ quán Trung Tân, Người tạo dựng ngai vàng và một số hoạt cảnh chèo phục vụ các ngày lễ kỉ niệm sự kiện trọng đại của thành phố. Và những vở về đề tại hiện đại của tôi do Đoàn chèo Hải Phòng dàn dựng như Những tiếng đàn bầu, Chiếc nón bài thơ, Ni cô Đàm Vân, Giọt đắng ngày xanh, Lá diêu bông… cũng toát lên tinh thần ấy. Tất cả các kịch bản về Hải Phòng đều được viết ra từ vốn hiểu biết và tình cảm sâu sắc đối với Hải Phòng được khái quát từ hai chữ Trí và Tâm. Có lẽ đó chính là nguyên nhân quan trọng dẫn tới sự thành công. Đây cũng là điều tôi luôn tâm niệm và xin chia sẻ với các nghệ sỹ đầu xuân Tân Mão này. Cũng nói thật là năm 2011 này, tôi đã bước sang tuổi 70, nhưng rất mừng khi thấy ở Hải Phòng vẫn có những tấm lòng yêu Chèo, vì Chèo mà rèn Trí, tích Tâm… Và trong tôi, tình yêu Hải Phòng vẫn thôi thúc. Sau bài chúc văn và hoạt cảnh chèo “Đạo học kế truyền” trong lễ hội Trạng Trình và kỷ niệm 425 năm ngày mất của danh nhân văn hóa Nguyễn Bỉnh Khiêm vừa qua, tôi sẽ cố gắng sáng tác về Hải Phòng, cho Hải Phòng thêm nữa để đền đáp ơn sâu nghĩa nặng của mảnh đất và con người  đất Cảng thân yêu.

Xin cảm ơn ông cùng lời chúc năm mới tốt đẹp!

(Theo báo An ninh Hải Phòng)