Nhà hát thành phố là di tích mang nhiều mặt giá trị di sản. Trong đó, giá trị kiến trúc nghệ thuật là tiêu biểu nhất. Từ thiết kế bản vẽ, vật liệu xây dựng đến các thức hoa văn trang trí trong công trình đều có xuất xứ Âu châu, mang nét đẹp kiến trúc “tân cổ điển”, trang trí mỹ thuật, hội họa mang phong cách lãng mạn Pháp, mặt tiền quy mô rộng lớn... Nhà hát thành phố được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.

Về hoạt động văn hóa, nghệ thuật tại Hải Phòng những năm cuối thế kỷ 19, tác giả Claude Bourrrin trong tác phẩm “Bắc Kỳ xưa” viết: “Ngày 11-5-1889, trong phòng lớn của khách sạn Thương mại (Hotel de commerce), Hiệp hội Âm nhạc vừa mới thành lập đã có buổi biểu diễn hòa nhạc lần đầu trước công chúng”. Trong những năm này, các đoàn nghệ thuật ở Pháp, Sài Gòn, Hà Nội thường xuyên xuống Hải Phòng tổ chức biểu diễn tại các khách sạn, rạp chiếu bóng. Nhu cầu thưởng thức văn hóa nghệ thuật của người Pháp cũng như một bộ phận người Việt ở Hải Phòng ngày một lớn, đòi hỏi cần phải có một nhà hát. Bởi vậy sự ra đời của Nhà hát thành phố là một nhu cầu tất yếu.

Không gian Nhà hát thành phố hiện được bảo tồn nguyên vẹn.

Phó giám đốc Bảo tàng Hải Phòng Đỗ Xuân Trung cho biết: “Nhà hát thành phố được khởi công vào năm nào, đến nay chúng tôi chưa tìm thấy tư liệu. Song với một công trình có quy mô kiến trúc lớn, được trang trí các họa tiết hoa văn, tranh vẽ trần, tường và các phù điêu tinh tế, sống động, đồng thời mọi vật liệu lại được chuyển từ Pháp qua cảng Hải Phòng, đòi hỏi thời gian xây dựng phải mất nhiều năm”. Cũng tác giả Claude Bourrrin trong tác phẩm “Đông Dương ngày ấy” cho biết: “Vào năm 1898, các buổi biễu diễn nghệ thuật được tiến hành trong một nhà kho được cải tạo tạm kề bên Nhà hát lớn hiện nay, lúc đó đang được xây dựng”. Kiến trúc sư thiết kế xây dựng Nhà hát thành phố Hải Phòng theo Claude Bourrrin là ông Bourdeand. Ngày khánh thành Nhà hát thành phố, Claude Bourrrin cho biết: “Tôi nhớ Nhà hát Hải Phòng được khánh thành vào tháng 9 năm 1900 bằng một tối hòa nhạc, sau đó có khiêu vũ”.  

Nhà hát thành phố mang nhiều mặt giá trị. Các giá trị đều gắn bó sâu sắc với trang sử vẻ vang thời cận, hiện đại của Hải Phòng. Về  giá trị văn hóa: bản nguyên là một thiết chế văn hóa cho nên Nhà hát thành phố là một công trình có giá trị văn hóa tiêu biểu, điển hình. Từ khi được đưa vào hoạt động, nhà hát là nơi tổ chức sinh hoạt chính trị, biểu diễn văn nghệ dưới thời Pháp thuộc. Sau Ngày giải phóng Hải Phòng (13-5-1955), Nhà hát thành phố được chính quyền cách mạng tiếp quản và sử dụng. Từ ngày đó đến nay, Nhà hát thành phố đóng góp quan trọng cho sự phát triển của thành phố Cảng trên nhiều mặt văn hóa, xã hội, du lịch.

Ngày 23-8-1945, hàng vạn nhân dân Hải Phòng mít tinh, biểu tình tại Nhà hát thành phố, thành lập chính quyền cách mạng, đánh dấu một mốc son trong lịch sử cách mạng Hải Phòng. Cũng nơi đây, ngày 20-11-1946, diễn ra trận chiến đấu oanh liệt bảo vệ thành phố, bảo vệ Nhà hát của bộ đội ta trước sự gây hấn của quân Pháp. Đây là cuộc tập dượt bước đầu quan trọng cho quân dân cả nước nói chung, Thủ đô Hà Nội nói riêng, chuẩn bị cho toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (19-11-1946).

Từ mặt thiết kế đến vật liệu xây dựng và các thức hoa văn trang trí kiến trúc hoàn toàn là hình mẫu, là sản phẩm của văn hóa châu Âu, Nhà hát thành phố là công trình kiến trúc mang phong cách “Tân cổ điển”, kế thừa nét đẹp kiến trúc Hy - La cổ đại và phối hợp đường nét, hình khối Baroc chắc khỏe; trang trí mĩ thuật, hội họa mang phong cách lãng mạn Pháp, tinh tế, chi tiết, chuẩn mực. Bên cạnh đó, không gian nội thất Nhà hát thành phố như một bảo tàng mỹ thuật sống động, đa sắc màu, giàu truyền thuyết Hy - La với các hoa văn trang trí dày đặc, tỉ mỉ, trau truốt, tạo cho nơi đây trở thành một không gian nghệ thuật đầy ấn tượng. Nhà hát thành phố là một công trình văn hóa tiêu biểu, đặc sắc. Nằm giữa trung tâm thành phố và đồng thời với quy mô rộng lớn, nơi đây luôn là địa điểm được ưu tiên tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật, chính trị xã hội và hoạt động du lịch lễ hội của thành phố Hải Phòng hằng năm. Đây cũng là điểm tham quan được bạn bè, du khách gần xa ưa thích khi tới thăm đất Cảng.

(Việt Hoàng, Báo Hải Phòng)