Hải Phòng - Thành phố hướng biển
Hải Phòng ngay từ khi thành lập (1888) đã là một thành phố cảng của Bắc bộ. Ngày nay, cảng Hải Phòng còn là cửa ngõ ra biển của "hai hành lang, một vành đai kinh tế" tới tận Vân Nam Trung Quốc. Trước đây mấy trăm năm khi xây dựng Saint Peterbourg (Nga) Pierre Đại đế đã nói "Tương lai nằm trên biển". Định hướng phát triển của Hải Phòng cũng chính là "hướng ra biển Đông". Do vậy Hải Phòng sẽ hội nhập vào "chuỗi các thành phố ven biển" có cơ hội phát triển nhanh, trở thành thành phố "kinh tế cạnh tranh sống động" và "thành phố du lịch nghỉ dưỡng" nổi tiếng, thành phố thịnh vượng. Nếu giữ được vẻ đẹp của Hải Phòng xưa thì sẽ là "thành phố hấp dẫn".
Hiện nay Hải Phòng đang nâng cấp đô thị các ngõ, phố nghèo để có sự "công bằng về không gian" và "sống tốt" . Tuy nhiên Hải Phòng là một trong những thành phố chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất của biến đổi khí hậu, mực nước biển dâng nền cần điều chỉnh quy hoạch theo hướng "thành phố sinh thái biển", "thành phố xanh" để thích ứng với biến đổi khí hậu.
Thành phố cảng, thành phố hướng ra biển Đông
Cảng biển là yếu tố quan trọng nhất phát triển thành phố Hải Phòng từ hơn 100 năm nay, một mặt khai thác các cụm cảng hiện có Vật Cách, Hoàng Diệu Chùa Vẽ (bố trí dọc sông Cấm) mặt khác phát triển các loại cảng chuyên dùng, cảng tổng hợp cảng tự do từ Bến Rừng đến Đình Vũ, có sự hợp tác cùng phát triển với cảng Quảng Ninh (từ Cái Lân đến Cửa Ông) để trở thành cụm cảng lớn nhất vùng duyên hải phía Bắc.
Phát triển dịch vụ cảng nâng cao hiệu quả của cảng để Hải Phòng phát huy tốt vai trò thành phố cảng. Hệ thống cảng biển tổng hợp cả công nghiệp, thủy hải sản, dịch vụ nghỉ dưỡng, du lịch sẽ phát triển thành các nút giao tiếp xuất nhập khẩu nhanh chóng trong hệ thống toàn cầu.
Hải Phòng ở vùng cửa sông ven biển độ sâu nhất của đồng bằng sông Hồng, đó vừa là điều kiện tốt để phát triển cảng vừa là cửa ngõ đầu mối giao thông lớn của tam giác tăng trưởng kinh tế Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh và hai hành lang, một vành đai kinh tế tới tận Vân Nam Trung Quốc.
Thành phố kinh tế cạnh tranh sống động, thành phố thịnh vượng
Cảng Hải Phòng những năm đầu thế kỷ XX.
Thành phố Hải Phòng sẽ hội nhập vào “chuỗi các thành phố ven biển” có cơ hội phát triển nhanh.
Hải Phòng là một thành phố lớn, có vị trí đặc biệt về kinh tế xã hội và an ninh quốc phòng của Bắc Bộ và cả nước. Hải Phòng là một trong những trung tâm hạt nhân của vùng trọng điểm kinh tế Bắc Bộ. Thành phố là trung tâm kinh tế - khoa học - kỹ thuật tổng hợp và văn hóa vùng duyên hải, là trung tâm đô thị cấp quốc gia.
Để phát triển công nghiệp cơ khí chế tạo như đóng và sửa chữa tàu biển, công nghiệp hỗ trợ, sản xuất thiết bị và linh kiện điện tử, xi măng sắt thép, chế biến thủy sản, công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng chất lượng cao. Hải Phòng đã có 13 khu công nghiệp, tổng diện tích đất là 2400ha : Nomura, Vĩnh Niệm, Vật Cách Thượng Lý - Sở Dầu, Quán Trữ, Tiên Hội, Đông Hải, Đình Vũ, Minh Đức - Tràng Kênh, Bến Rừng, Hải Thành, KCX đường 14.
Hải Phòng sẽ trở thành thành phố kinh tế cạnh tranh, sống động, thành phố thịnh vượng.
Thành phố du lịch và nghỉ dưỡng nổi tiếng
Hải Phòng có các khu du lịch nghỉ dưỡng và vùng bảo vệ thiên nhiên ngoại thành gồm: khu cảnh quan Bắc Thủy Nguyên, khu du lịch Đồ Sơn, khu núi Kiến An và khu rừng nguyên sinh Cát Bà.
Bãi biển Đồ Sơn, khu rừng quốc gia Cát Bà, khu bảo vệ thiên nhiên, gắn kết với Vịnh Hạ Long, Đồ Sơn-Hải Phòng Bắc Thủy Nguyên - Bạch Đằng - Côn Sơn - Kiếp Bạc là các tuyến du lịch phong phú .
Phố trung tâm đô thị Hải Phòng hiện nay.
Hải Phòng sở hữu nhiều điểm tham quan du lịch chất lượng cao đạt tầm quốc tế như khu nghỉ dưỡng (resort) 4 sao và sòng bạc Casino, sân golf Đồ Sơn, khu nghỉ dưỡng sinh thái và bể bơi lọc nước biển tạo sóng lớn nhất châu Á tại Hòn Dáu. Hai khu nghỉ dưỡng Sông Giá và Camela ở nội đô, khu du lịch suối nước nóng Tiên Lãng, 2 khu nghỉ dưỡng Catba Island và Catba Resort and Spa ở Quần đảo Cát Bà, đảo nhân tạo Hoa Phượng...
Thành phố hấp dẫn
Kiến trúc Hải Phòng là sự pha trộn hài hòa giữa hai nền văn hóa Âu - Á. Sự pha trộn này tạo ra cho thành phố nét đẹp đô thị riêng biệt, vừa thanh lịch vừa mạnh mẽ, Cho đến nay Hải Phòng vẫn còn giữ nhiều khu phố với kiến trúc khá nguyên vẹn thời Pháp. Như ở Quận Hồng Bàng có nhiều phố với biệt thự do người Pháp xây dựng vẫn được giữ nguyên về tổng thể, tập trung nhiều công trình văn hóa, hành chính như: Nhà Hát thành phố, Bảo tàng, Bưu điện, trụ sở Ngân hàng nhà nước ...
Ở Quận Hồng Bàng còn có khu phố Tàu gần với chợ Sắt, phố khách ngày nay là phố Phan Bội Châu và phố Trung Quốc nay là phố Lý Thường Kiệt, có những nét giống như khu Chợ Lớn ở TP. Hồ Chí Minh. Đặc biệt là phố Tam Bạc nằm ngay bên con sông Tam Bạc thơ mộng trên bến dưới thuyền, từng là đề tài cho nhiều họa sỹ.
Cần hạn chế các công trình xây dựng cao tầng ở các ô phố cũ từ thời Pháp để bảo tồn ký ức lịch sử và không gây nên quá tải về cơ sở hạ tầng, để không bị ách tắc giao thông như Hà Nội, TPHCM và trở thành thành phố đi lại dễ dàng.
Thành phố Hải Phòng còn có nhiều di tích lịch sử văn hóa như: Đền Nghè (quận Lê Chân), Núi Voi (huyện An Lão), Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (huyện Tiên Lãng). Miếu 3 Vua (huyện Vĩnh Bảo), di tích lịch sử quốc gia Bến Nghiêng (đảo Hòn Đấu)... cần được bảo tồn.
Thành phố công bằng về không gian, thành phố sống tốt
Không gian đô thị mới Tp Hải Phòng.
Thành phố Hải Phòng đang thực hiện dự án “Nâng cấp đô thị” để có được sự công bằng về không gian ở các ngõ, phố nghèo. Sự công bằng về không gian có nghĩa là tiếp tục nâng cấp môi trường và và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người nghèo đô thị. Điều đó bao gồm việc cải thiện nhà ở điện nước, vệ sinh môi trường các phương tiện y tế giáo dục, hệ thống giao thông, công viên công cộng, chỗ nghỉ ngơi giải trí, an ninh và quyền tham gia của cộng đồng để đạt được chỉ số giảm nghèo đa chiều tổng hợp (MPI) chứ không phải chỉ đạt chuẩn nghèo về thu nhập, đó chính là bản sắc của thành phố XHCN Việt Nam và Hải Phòng sẽ trở thành thành phố sống tốt.
Thành phố sinh thái biển - thành phố xanh thích ứng với biến đổi khí hậu
Hải Phòng là một trong các thành phố chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất của biến đổi khí hậu, mực nước biển dâng, do vậy cần điều chỉnh quy hoạch theo hướng thành phố sinh thái biển, thành phố xanh để thích ứng với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
Thành phố sinh thái biển là ở cả hai phương diện sinh thái tự nhiên và sinh thái nhân văn.
Thành phố xanh, trong nội thành bố trí nhiều khu cây xanh, cần bảo tồn và phát triển các hàng cây hoa phượng đỏ, nhất là bên sông Tam Bạc để hoa phượng đỏ trở thành hoa biểu trưng cho thành phố Hải Phòng.
Quy hoạch xây dựng các công viên văn hóa nghỉ dưỡng có quy mô tới 40ha, Công viên trung tâm, công viên Dư Hàng, công viên Lạch Tray, công viên Bến Bính bắc sông Cấm gắn với các hồ diều hòa. Khu vực ven đô gồm 2 khu bảo vệ thiên nhiên, cây xanh, TDTT lớn là khu hồ Đình Vũ, trung tâm thi đấu TDTT thế vận hội Vĩnh Niệm ven sông Lạch Tray.
Ngoài ra Hải Phòng là thành phố sông nước cửa biển, ngày nay thành phố được bao bọc bởi 3 sông: Cấm, Tam Bạc, Lạch Tray và Biển Đông, cần khai thác tốt cảnh quan sông nước để bảo tồn ký ức thiên nhiên.
Hải Phòng sẽ trở thành phố sinh thái biển, thành phố xanh, thành phố sông nước cửa biển và phát triển bền vững.
Thành phố phát triển theo mô hình vừa lan tỏa vừa phân tán
Với tư duy dựa hẳn vào sự lựa chọn biển như là một động lực chính cho sự phát triển kinh tế, cho quy hoạch và cho việc tạo lập tính chất kiến trúc cho đô thị biển, thành phố Hải Phòng sẽ phát triển lan tỏa theo 5 hướng chính hướng ra biển Đông. Bắc ra Thủy Nguyên, Đông ra Đình Vũ, Tràng Cát, đảo Cát Bà, Đông-Nam ra đường 353 Cầu Rào, Đồ Sơn, 1 phần Kiến Thụy, Tây - Bắc ra An Dương và 1 phần An Lão, Nam ra quận Kiến An tuy nhiên cần xác định rõ ranh giới tăng trưởng (Growth Urban Boundary - GUB) để tránh tình trạng phát triển tự phát (bài học TP. Hồ Chí Minh).
Quy hoạch dự kiến phát triển 7 đô thị vệ tinh, mô hình này có ưu điểm kết hợp được 2 lối sống đô thị và nông thôn hình thành một đô thị sinh thái biển. Tuy nhiên kinh nghiệm nhiều nước cho thấy xây dựng đô thị vệ tinh là cực kỳ tốn kém do vậy đến 2025 chỉ nên xây dựng từ 2-3 đô thị vệ tinh, nhất là những đô thị vệ tinh có cơ sở từ trước như Đồ Sơn, Cát Bà... còn các khu khác trước mắt nên đưa vào khu vực bảo vệ môi trường thiên nhiên.
Trong quy hoạch đô thị cần giải quyết tốt mối quan hệ sinh thái giữa khu vực ven biển với các chức năng đô thị khác.
Thành phố Hải Phòng sẽ hội nhập vào “chuỗi các thành phố ven biển” có cơ hội phát triển nhanh. Hải Phòng là một thành phố lớn, có vị trí đặc biệt về kinh tế xã hội và an ninh quốc phòng của Bắc Bộ và cả nước. Hải Phòng là một trong những trung tâm hạt nhân của vùng trọng điểm kinh tế Bắc Bộ, là trung tâm kinh tế - khoa học - kỹ thuật tổng hợp và văn hóa vùng duyên hải, là trung tâm đô thị cấp quốc gia. Nếu gìn giữ được nét đẹp của Hải Phòng xưa thì sẽ là “thành phố hấp dẫn”. Cần hạn chế các công trình xây dựng cao tầng ở các ô phố cũ từ thời Pháp để bảo tồn ký ức lịch sử và không gây nên quá tải về cơ sở hạ tầng, để không bị ách tắc giao thông như Hà Nội, TPHCM và trở thành thành phố đi lại dễ dàng.
(Tạp chí Kiến trúc Việt Nam)