Lâu nay, nói đến sản phẩm du lịch Hải Phòng, người ta thường chỉ nghĩ tới Đồ Sơn, Cát Bà và các di tích lịch sử - văn hóa như các cổ đình Hàng Kênh, Kiền Bái, Nhân Mục, Quán Khái; các cổ đền Phò Mã, đền Nghè; lễ hội chọi trâu Đồ Sơn… mà ít khai thác di sản văn hóa cụm đền Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm cũng như các cụm đền liên quan đến chiến thắng Bạch Đằng lịch sử lẫy lừng của dân tộc. Theo TS Phạm Từ, nguyên Phó tổng cục trưởng Tổng cục Du lịch Việt Nam, việc phục hồi, tôn tạo di tích Đền Trạng không chỉ tôn vinh “Ngôi sao sáng trên bầu trời Việt Nam, làm vẻ vang cho giống nòi” như đánh giá của cố Tổng Bí thư Trường Chinh mà còn hướng tới mục tiêu giúp cho du khách trong và ngoài nước được dịp chiêm ngưỡng, hưởng thụ giá trị di sản của một bậc Thánh nhân.

BÍ ẨN SẤM KÝ TRẠNG TRÌNH     

Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm vừa là bậc trí giả, vừa là bậc thức giả, kiến thức mênh mông của ông là một kho sách lớn. Học trò của ông đã từng nhận xét: “Sáu bộ thi thư suốt nghĩa, bơi thuyền đến bến thầy Chu. Một kinh Thái Ất thuộc lòng, đốt lửa soi gan Dương tử. Ngang trời dọc đất, cùng lòng Chu tể tâm tư. Suy trước biết sau, học lối Nghiêm Phu môn hộ”.

Ôn Đình hầu Vũ Khâm Lân phải thốt lên: “Ôi! Trong thiên hạ có nhiều vua chúa và người hiền. Những người ấy lúc sống thì vinh, lúc chết thì hết. Nhưng ông (Nguyễn Bỉnh Khiêm) đến nay đã được 7, 8 đời, gần thì sĩ phu, dân thường chiêm ngưỡng như núi Thái Sơn, như sao Bắc Đầu; xa thì sứ nhà Thanh là Chu Xán nói rằng nhân vật Lĩnh Nam, tinh thông lý học có Trình Tuyền, đã viết sách truyền vào Trung Quốc, coi là bậc thánh nhân ở nước Nam vậy”.

Không chỉ có sách vở, xuất xứ của ông cho thấy Nguyễn Bỉnh Khiêm là con người thấu hiểu sự đời. Nhiều người cho rằng do thông hiểu lý số, thuộc lòng Thái Ất thần kinh mà Nguyễn Bỉnh Khiêm biết trước mọi sự. Có lẽ vì thế mà khi nói đến ông, người ta thường nhắc đến những lời sấm ký linh nghiệm. Về phương diện này, Nguyễn Bỉnh Khiêm dường như là con người có năng lực đặc biệt và trở thành một hiện tượng lạ mà các nhà khoa học chưa giải thích được, thu hút sự quan tâm của nhiều người.

Đó là vào thế kỷ XVI cùng thời với Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, trên thế giới bỗng nhiên xuất hiện, nhiều người có khả năng dự báo tương lai như ở Pháp có Notradamus, người đã viết sách “Những thế kỷ” (Centuries) mà nhiều lời dự đoán sau hàng thế kỷ được xác định là đúng. Ông được vua Charles IX mời làm quan chiêm tinh. Thế kỷ XVI còn là thế kỷ của những khám phá về thiên văn học và phát kiến địa lý. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng đây chính là thời khắc bản lề của lịch sử nhân loại. Những hiện tượng “lạ” xuất hiện ở thế kỷ này cũng được giới khoa học quan tâm nghiên cứu, tìm hiểu. Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là một trong số ít người trên thế gian này hội tụ được khả năng đặc biệt, truyền lại cho hậu thế những tiên đoán về nhân tình thế thái qua sấm ký linh diệu.

SẢN PHẨM DU LỊCH ĐẶC HỮU

Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585), húy Văn Đạt, hiệu Bạch Vân và Tuyết Giang Phu Tử, tự là Hạnh Phủ, người làng Trung Am, huyện Vĩnh Lại, trấn Hải Dương (nay là thôn Trung Am, xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng). Để đưa di tích đền thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm trở thành điểm nhấn của du lịch Hải Phòng cũng như của tuyến du lịch quốc gia, ngoài việc lập hồ sơ khoa học đề nghị nhà nước công nhận Khu di tích tưởng niệm Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là di tích quốc gia đặc biệt, công tác quy hoạch, tôn tạo, phục dựng khu di tích phải thể hiện cao nhất tính lịch sử, đảm bảo giá trị di sản văn hóa Trạng Trình và phù hợp với nhu cầu của khách tham quan.

TS Phạm Từ, người con của quê hương Vĩnh Bảo đã từng đề xuất: Cộng đồng người Việt trong Nam ngoài Bắc đã biết đến Trạng Trình qua 300 câu Sấm Trạng lưu truyền trong dân gian từ đời này qua đời khác. Đồng bào miền núi, xưa nay vẫn bảo vệ di tích thành nhà Mạc ở Cao Bằng, muốn hơn một lần được đến thăm quê Trạng. Nhân dân từ Thuận Hóa trở vào, nơi có nhiều trường học, đường phố mang tên Nguyễn Bỉnh Khiêm, muốn được một lần đứng trên đất Trạng. Nhiều người muốn được thắp hương tại ngôi chùa Song Mai bên đền Trạng. Không chỉ người Nam Đàn mà nhân dân cả nước muốn đến tận nơi để hiểu xuất xứ và nghe bình giảng về những lời sấm của Trạng cách đây 4 thế kỷ:

Đã nghe nhiều, đọc nhiều về Trạng, du khách muốn hơn một lần được đến tận nơi để mắt thấy, tai nghe và có những giây phút thư thái, “cày mây, cuốc nguyệt, gánh yên hà” để tắm mình trong không gian lịch sử mà sinh thời Trạng từng trải.

Thiên hạ muốn thăm lại Quán Trung Tân, muốn đọc bia lớn do người dựng để hiểu về một nhà thơ ưu thời, mẫn thế, lấy chí trung làm chí thiện “Chí thiện tư vi cực”, để cắt nghĩa một đời tài hoa, xuất xử linh hoạt đến kỳ lạ: ở ẩn trước khi làm quan, dù thời cuộc thế nào vẫn khuyên chính trị phải giữ lấy đạo “dân làm gốc”: Yên bách tính thì yên trị đạo - Thất thiên kim chớ thất nhân tâm.

Theo TS Phạm Từ, Quán Trung Tân chắc phải dựng lại ở ven sông, không kiên cố hóa, không cửa đóng then cài mà:

“Ba gian am quán lòng hằng mến

Cửa trúc bên sông rộng mở hoài”

 Và tại Quán Trung Tân cũng phải trồng lại hai cây đa để có chỗ mà bình về một tuyên ngôn:

“Hãy đem bóng mát che dân chúng

Tuy chẳng cột rường đỡ mái nhà

Ai đó đừng so cùng gỗ tạp

Thiên chân há chịu búa rìu a?”

Khu vườn Trạng, nơi dẫn khách tham quan tìm lại dấu vết của người xưa, hẳn phải là một vùng “Giang sơn như họa, bút sinh hương”, êm ả, tĩnh mịch với vườn rau, ao cá, “Thu tắm hồ sen, hạ tắm ao”…

Đi cả buổi nghe về thơ văn, thân thế sự nghiệp, tìn hiểu về Sấm ký Trạng Trình, du khách chắc chắn sẽ đến lúc nhớ cần ăn gì, uống gì nơi quê Trạng.

Rượu Trạng uống rất nổi tiếng: Nam Sách rượu nồng còn cút mượn

Văn hóa ẩm thực của Trạng thật tuyệt vời:

“Vũ hậu, tương châu tài phóng diệp

 Thu tiền, kết ngọc dĩ đăng bàn”

 (Mưa xong, châu chút lên ngọc biếc  - Thu về, ngọc kết củ đầy bàn)

“Cơm một lưng, rượu một bầu”

 Hay: “Thu ăn măng trúc, đông ăn giá”; “Sớm uống chè thung hơi bát ngát”; “Khát uống chè mai hơi ngòn ngọt”…

Dưa muối, cua đồng, canh rau, ếch xào măng… là món đặc sản hàng ngày nơi dân dã: “Cơm ăn chẳng quản muối dưa”; “Thèm, nỡ phụ canh cua rốc”; “Nếm ếch còn thèm có giống măng”…

Những di sản văn hóa của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm để lại cần được nghiên cứu đầy đủ và sâu sắc để thành sản phẩm du lịch giá trị, hấp dẫn du khách muôn phương.

(Nguyễn Thanh Thủy - An ninh Hải Phòng)