Địa hình, địa mạo:

Hải Phòng có địa hình khá phức tạp, đa dạng, gồm cả lục địa và hải đảo, bị chia cắt bởi sông và kênh đào. Địa hình phía Bắc của Hải Phòng là vùng trung du, có đồi xen kẽ với đồng bằng và ngả thấp dần về phía Nam ra biển, có mật độ sông lớn nhất vùng đồng bằng Bắc Bộ. Toàn bộ lãnh thổ Hải Phòng được phân thành 3 vùng chính:

(1) Vùng đồng bằng phía Nam chiếm khoảng 85% diện tích tự nhiên có địa hình thấp và khá bằng phẳng kiểu địa hình đặc trưng vùng đồng bằng thuần tuý nghiêng ra biển, có độ cao từ 0,7 - 1,7 m so với mực nước biển, phân bố ở hầu hết các huyện và khu vực nội thành.

(2) Vùng đá thấp chia cắt mạnh: Chiếm khoảng 10% diện tích tự nhiên, tập trung chủ yếu ở quần đảo Cát Bà, Long Châu và một số đảo khác trong vịnh Lan Hạ;

(3) Vùng đồi chia cắt mạnh: Chiếm khoảng 5% diện tích tự nhiên, chủ yếu tập trung ở phía Bắc huyện Thuỷ Nguyên, do vậy địa hình phía Bắc có hình dáng và cấu tạo địa chất của vùng trung du, đồi núi;

Hệ thống các núi đồi: Dãy núi Tràng Kênh, núi Đèo ở khu vực phía Bắc; núi Voi, núi Tiên Hội ở khu vực phía Tây; núi Thiên Văn, núi Đối ở khu vực phía Nam; quần thể núi Đồ Sơn, quần thể núi Cát Bà, Long Châu, Bạch Long Vĩ ở khu vực phía Đông và biển đảo.

Sông ngòi ở Hải Phòng khá dày đặc với độ dốc khá nhỏ, chảy chủ yếu theo hướng Tây Bắc - Đông Nam. Đây là nơi tất cả hạ lưu của sông Thái Bình đổ ra biển, tạo ra một vùng hạ lưu màu mỡ, dồi dào nước ngọt phục vụ đời sống con người nơi đây. Điểm nổi bật là vùng cửa sông Bạch Đằng, tạo vị thế cửa ngõ cho Hải Phòng vừa thuận lợi cho phát triển vùng nội địa, lại vừa là cơ sở cho phát triển kinh tế biển của cả vùng.

Địa chất

Về cơ bản, Hải Phòng nằm trong vùng có nền địa chất công trình xấu, cấu tạo địa chất điển hình là lớp trầm tích sông lắng đọng trên lớp đá già. Khu vực đồng bằng cấu tạo đất trẻ, chủ yếu là bụi, sét, bùn, cát; cường độ chịu tải từ 0,3-0,5 kg/cm³; trong khi đó khu vực đồi núi có nền địa chất trung bình với sự chịu tải từ 0,7-0,8 kg/cm³. Đặc điểm này khiến cho chi phí xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng có xu hướng tăng lên.

Điểm nổi trội về địa chất của Hải Phòng là có tới 4/9 kỳ quan địa chất của vùng ĐBSH đã được đánh giá và lập hồ sơ có trực tiếp liên quan đến địa phương, gồm đảo Bạch Long Vĩ, vùng đảo Cát Bà-Long Châu, vùng cửa sông hình phễu Bạch Đằng, và bán đảo Đồ Sơn. Đảo Cát Bà có đa dạng địa chất cao cho tiềm năng xây dựng công viên địa chất, và đa dạng sinh học cao để thành lập Khu Dự trữ sinh quyền Thế giới. Trong khi đó Đảo Bạch Long Vĩ trên đới nâng chuyển tiếp giữa hai bồn trũng Đệ Tam sông Hồng và Bắc Bộ, đồng thời có vai trò địa chính trị đặc biệt quan trọng. Ven bờ đảo có các đê cuội, bãi cuội, bãi tảng trên thềm mài mòn rộng lớn và đẹp nhất nước ta, đặc biệt có các mạch đá cát kết độc đáo (Xem thêm: Tài nguyên biển đảo Việt Nam - vị thế tài nguyên và những kỳ quan địa chất, sinh thái tiêu biểu).

Hải Phòng lại có bờ biển dài trên 125 km và ngoài khơi thuộc địa phận có nhiều đảo rải rác trên khắp mặt biển, lớn nhất có đảo Cát Bà, xa nhất là đảo Bạch Long Vĩ. Biển, bờ biển và hải đảo đã tạo nên cảnh quan thiên nhiên đặc sắc của thành phố Duyên hải. Mặc dù về mặt địa chất-địa mạo karst thì Hạ Long - Cát Bà chỉ là một vùng duy nhất, khó có thể có một ranh giới tự nhiên nào tách chúng ra. Điều khác nhau cơ bản giữa Hạ Long và Cát Bà chính là vị trí của chúng trên bình đồ phát triển karst chung: Nếu như Hạ Long là vùng đã trải qua giai đoạn phát triển trưởng thành của quá trình tiến hóa karst với các dạng đồi sót đứng riêng rẽ là chủ yếu và bị biển tràn ngập toàn bộ, thì Cát Bà có thể được coi là vùng đang trong giai đoạn trưởng thành của quá trình đó, với các dạng đồi sót karst liên kết là chủ yếu và biển chỉ mới tràn ngập ở vùng ven rìa. Chính vì vậy, khác với vịnh Hạ Long, vịnh Lan Hạ (Cát Bà) có 139 bãi cát vôi sạch, nhiều bãi cát nối liền hai khối núi đá, yên tĩnh, thực sự là những bãi tắm lý tưởng. Đó là điều kiện cho liên kết, bổ sung, hỗ trợ lẫn nhau về phát triển du lịch giữa hai địa phương đầu tàu của vùng ĐBSH./.