(Haiphong.gov.vn) - Thủ tướng Chính phủ có Quyết định 1473 xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt (đợt 16 năm 2024). Có 6 di tích được xếp hạng đợt này, trong đó, có Cụm Di tích lịch sử đường Hồ Chí Minh trên biển (thành phố Hải Phòng, tỉnh Phú Yên, Bà Rịa – Vũng Tàu, Cà Mau).Bến tàu không số K15 tại quận Đồ Sơn, là điểm xuất phát đường Hồ Chí Minh trên biển. Dấu tích của bến xưa là những hàng cọc nhô lên khỏi mặt nước biển gần Vụng Sét. Bến K15 nơi khởi đầu con đường vận chuyển chiến lược trên biển chi viện chiến trường miền Nam trong những năm kháng chiến chống đế quốc Mỹ được xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt.

Trong cuộc kháng chiến hào hùng ấy, lực lượng Hải quân nhân dân Việt Nam đã có hơn 14 năm làm nhiệm vụ vận tải chiến lược trên “Đường Hồ Chí Minh trên biển”. Và Bến K15 chính là km số 0 - điểm khởi đầu của tuyến đường trên biển đã trở thành huyền thoại trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của dân tộc.

Bến K15 nằm ở vụng Sét, nép mình dưới chân đồi Vạn Hoa của bán đảo Đồ Sơn. Tên gọi Bến K15 là ký hiệu quân sự chỉ cảng và số hiệu lấy từ số của Nghị quyết của Trung ương Đảng lần thứ 15 về đường lối và phương pháp cách mạng miền nam. Theo đó, nơi đây được chọn là bến cảng xuất phát của những “con tàu không số” (các tàu không mang số hiệu) làm nhiệm vụ vận chuyển vũ khí trang bị chi viện cho chiến trường miền nam.

Đêm 11/10/1962, con tàu gỗ chở 30 tấn vũ khí lần đầu tiên xuất phát tại Bến K15 bí mật lên đường. Sau 6 ngày đêm vượt gian khó hiểm nguy, tàu đã cập vào cửa Vàm Lũng (Cà Mau) an toàn, mở đầu một phương thức vận chuyển hàng chi viện mới cho chiến trường miền nam.

Từ đó, tại Bến K15, những “con tàu không số” liên tục lặng lẽ rời bến mang theo lượng lớn vũ khí trang bị chi viện cho chiến trường, cả những nơi mà đường bộ chưa vươn tới được.

Mỗi chuyến tàu xuất phát từ Bến K15, cán bộ, chiến sĩ trên các tàu đều không hề nao núng trước gian khó và mối hiểm nguy cận kề. Với tinh thần “Tất cả cho tiền tuyến”, “Tất cả cho miền nam đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, các chuyến tàu vẫn lặng lẽ ra khơi.

Trong suốt những tháng năm lịch sử, từ Bến K15 đã có 88 chuyến vận tải quân sự trên biển chuyên chở gần 5.000 tấn vũ khí đạn dược và hàng nghìn tấn hàng hóa khác chi viện cho chiến trường miền nam.

Trong số đó, có những con tàu bị địch phát hiện, cán bộ, chiến sĩ đã buộc phải phá hủy để xóa dấu vết, bảo đảm bí mật tuyệt đối cho tuyến đường và nhiệm vụ quan trọng này.

Đặc biệt, trong thực hiện nhiệm vụ vận chuyển vũ khí chuẩn bị cho cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, bốn tàu C165, C235, C43 và C56 đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Đơn vị Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân.

Các tàu đó đều gắn với những tấm gương dũng cảm của các Thuyền trưởng Nguyễn Đắc Thắng, Nguyễn Chánh Tâm, Nguyễn Phan Vinh… - những người đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân.

Để ghi dấu địa điểm lịch sử này, một Đài tưởng niệm những chiến công vang dội và công lao các anh hùng liệt sĩ dâng hiến thân mình cho Tổ quốc đã được xây dựng. Năm 2008, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xếp hạng Di tích Bến K15 là Di tích lịch sử cấp quốc gia. 

Ngày 8/1/2025, UBND thành phố Hải Phòng tổ chức Lễ khởi công, động thổ thực hiện dự án tu bổ, tôn tạo quần thể Di tích Bến K15. Dự án được đầu tư gần 235 tỷ đồng, tu bổ, tôn tạo tổng thể khu di tích Bến K15 trên diện tích 2,28 ha gồm các hạng mục: Đền thờ các anh hùng liệt sĩ, cầu tàu kết hợp thả hoa đăng, tàu mô phỏng kết hợp tượng lễ truy điệu sống các chiến sĩ Đoàn tàu không số; phù điêu Đại tướng Võ Nguyên Giáp với lực lượng Hải quân; sân quảng trường, cổng vào di tích và các công trình phụ trợ./.